الوقت- بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی که این روزها با آوار مشکلات بن بست نظامی در غزه و طومارهای اعتراضی مخالفت نظامیان با روند جنگ دست و پنجه نرم می‌کند، با فعال شدن روند دادگاه‌های رسیدگی به اتهامات قضایی، بالاجبار باید یک پایش در بحث و جدل‌های اختلافات کابینه است و پای دیگرش در جلسات زیرزمینی دادگاه.
در واقع به نظر می‌رسد که با شکست در تحقق اهداف جنگ در غزه، مسئله برگزاری دادگاه‌های اتهامات به اهرم فشاری برای مخالفان در جهت کابوس اصلی نتانیاهو برای به سرنگونی که در سال‌های اخیر با چندین پرونده قضایی مهم مواجه بوده است که به‌طور جدی بر حیات سیاسی و شخصی او تأثیر گذاشته‌اند. این پرونده‌ها که به "پرونده‌های فساد نتانیاهو" معروف هستند، از سال ۲۰۱۶ به‌طور رسمی مورد بررسی قرار گرفته‌اند و تاکنون مراحل مختلفی را طی کرده‌اند.
اولین جلسه دادگاه در ۲۴ مه ۲۰۲۰ برگزار شد و نتانیاهو به‌عنوان نخست‌وزیر در حالی که در قدرت بود، در جایگاه متهم قرار گرفت و تا سال ۲۰۲۴، بیش از ۴۰ جلسه دادگاه برگزار شده است، اما روند دادرسی به‌دلیل تاخیرهای قضایی و تاکتیک‌های تیم دفاعی نتانیاهو بسیار کند پیش رفته است. پیش‌بینی می‌شود که حکم نهایی تا سال ۲۰۲۵ صادر شود.
در زیر به‌تفصیل به ابعاد مختلف این پرونده‌ها، اتهامات، روند دادرسی، رویارویی نتانیاهو با سیستم قضایی و شگردهای او برای فرار از محکومیت پرداخته می‌شود.
اتهامات اصلی در پرونده‌های نتانیاهو
نتانیاهو در سه پرونده اصلی تحت عنوان پرونده ۱۰۰۰، پرونده ۲۰۰۰ و پرونده ۴۰۰۰ متهم شده است. این پرونده‌ها عمدتاً حول محور سوءاستفاده از قدرت، رشوه‌خواری و کلاهبرداری می‌چرخند.
۱. پرونده ۱۰۰۰ (هدایای غیرقانونی)
اتهام اصلی نتانیاهو در این پرونده دریافت هدایای غیرقانونی از ثروتمندان و مقامات خارجی به‌مبلغ حدود ۷۰۰ هزار شِکِل (معادل ۲۰۰ هزار دلار) بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۶ می‌باشد.
نتانیاهو و همسرش سارا نتانیاهو، متهم به دریافت هدایای لوکس (مانند سیگار برگ، جواهرات و شامپاین) از تاجران ثروتمند مانند آرنون میلچان (تهیه‌کننده هالیوودی) و جیمز پکر ((میلیاردر استرالیایی) در ازای کمک‌های سیاسی و مالیاتی بوده‌اند.
۲. پرونده ۲۰۰۰ (تبانی با رسانه‌ها)
اتهام اصلی نتانیاهو در این پرونده تبانی با روزنامه یِدِیوت آحارونوت (از روزنامه‌های نزدیک به راستگرایان) برای دریافت پوشش رسانه‌ای مثبت در ازای محدود کردن تیراژ روزنامه رقیب بوده است.
۳. پرونده ۴۰۰۰
نتانیاهو در این پرونده نیز متهم به اعمال نفوذ در مقررات دولتی به نفع شاؤول الویچ صاحب شرکت ارتباطی بِزِک در ازای پوشش مثبت در وب‌سایت والا! (وابسته به بِزِک) بوده است.
واکنش نتانیاهو و رویارویی با سیستم قضایی
نتانیاهو همواره اتهامات را "توطئه سیاسی و شکار جادوگرانه" خوانده و خود را بی‌گناه دانسته است. او از چندین استراتژی برای مقابله با محاکمه استفاده کرده است:
۱. تأخیر در روند دادرسی
تیم حقوقی نتانیاهو با ارائه درخواست‌های مکرر برای تجدید نظر، تأخیر در ارائه مدارک و تغییر وکلای مدافع، روند محاکمه را به تأخیر انداخته است.
۲. استفاده از قدرت سیاسی برای تضعیف سیستم قضایی
نتانیاهو در سال‌های اخیر تلاش کرده تا با پیشنهاد اصلاحات قضایی، اختیارات دادگاه عالی را کاهش دهد و کنترل بیشتری بر انتصاب قضات داشته باشد. این اقدامات با اعتراضات گسترده در اسرائیل مواجه شده است.
۳. تبلیغات رسانه‌ای و ایجاد تردید در افکار عمومی
نتانیاهو با استفاده از رسانه‌های طرفدار خود، سیستم قضایی را متهم به جانب‌داری سیاسی کرده و تلاش کرده تا افکار عمومی را علیه قضات بسیج کند.
چرا نتانیاهو هنوز به زندان نرفته است؟
بنیامین نتانیاهو و تیم حقوقی او از تاکتیک‌های مختلف حقوقی برای به تأخیر انداختن روند محاکمه استفاده کرده‌اند. برخی از این تاکتیک‌ها شامل موارد زیر هستند:
۱. تأخیرهای عمدی در روند دادرسی: تیم دفاعی نتانیاهو بارها با استفاده از تاکتیک‌های حقوقی برای طولانی کردن محاکمه (همانند مشغله‌های دولتی، بیماری وکیل، یا نیاز به زمان بیشتر برای بررسی مدارک) درخواست تعویق جلسات را داده است. برای مثال در سال ۲۰۲۱، جلسات متعددی به دلیل ادعای مشغله نخست‌وزیری یا مشکلات فنی به تعویق افتاد. همچنین نتانیاهو چندین بار وکلای خود را عوض کرده است که هر بار منجر به تعلیف موقت پرونده شده است.
همچنین هر بار که دادگاه علیه نتانیاهو رأی می‌دهد، تیم دفاعی به دادگاه عالی شکایت می‌برد تا روند را طولانی‌تر کند. مثلاً در پرونده ۴۰۰۰، دفاع نتانیاهو علیه رد درخواست‌های خود برای ابطال شواهد چندین بار تجدید نظر خواست.
یکی دیگر از ترفندها به چالش کشیدن صلاحیت قضات و دادستان‌ها بوده است. تیم نتانیاهو بارها ادعا کرده که دادستان‌ها و قضات تحت تأثیر تعصبات سیاسی هستند و خواستار تغییر آنها شده‌اند. برای مثال در ۲۰۲۰، وکلای او علیه دادستان کل آویخای مندلبلیت ادعای جانب‌داری کردند و خواستار حذف او از پرونده شدند.
اقدام دیگر تیم حقوقی نتانیاهو درخواست‌های مکرر برای دسترسی به اسناد طبقه‌بندی‌شده بوده است که بررسی آنها ماه‌ها زمان می‌برد. مثال: در پرونده ۲۰۰۰، وکلای او ماه‌ها برای دسترسی به مکالمات ضبط‌شده دولتی درخواست دادند.
۲. سواستفاه از قدرت سیاسی: نتانیاهو با حفظ پایگاه حزبی و ائتلاف‌های سیاسی، مانع از فشار مستقیم برای استعفا شده است. یکی از مهمترین این موارد استفاده از اصلاحات قضایی برای تحت فشار قرار دادن دادگاه‌ها بوده است. نتانیاهو در سال‌های اخیر تلاش کرده تا با اصلاحات بحث‌برانگیز قضایی، اختیارات دادگاه‌ها را محدود کند و احتمال محکومیت خود را کاهش دهد. وی در ۲۰۲۳، طرح‌های او برای کاهش قدرت دادگاه عالی باعث اعتراضات گسترده شد، اما این فشار سیاسی به نفع او در پرونده‌های قضایی بود.
۳. عدم محکومیت قطعی: تا زمانی که حکم نهایی صادر نشود، نتانیاهو از مصونیت نسبی برخوردار است.
۴. حمایت بخشی از جامعه: بخشی از راستگرایان اسرائیل او را قربانی "سیستم قضایی چپ‌گرا" می‌دانند و از او حمایت می‌کنند. آنها معتقدند اتهامات بهانه‌ای برای سرنگونی یک رهبر راست‌گراست. شعارهایی مانند "دادستان دروغگو!" و "عدالت سیاسی شده!" در تظاهرات حامیان او دیده می‌شود.
قطبی‌سازی جامعه: موافقان و مخالفان نتانیاهو
پرونده‌های قضایی بنیامین نتانیاهو نه تنها یک چالش حقوقی، بلکه یک تقسیم‌کننده عمیق سیاسی و اجتماعی در سرزمین‌های اشغالی بوده است. این محاکمات باعث دوقطبی شدن جامعه صهیونی، تشدید تنش‌ها بین جناح‌های سیاسی، و حتی افزایش بی‌ثباتی سیاسی شده است.
در حالی که نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد اعتماد عمومی به دادگاه عالی در بین راستگرایان به شدت کاهش یافته است مخالفان نتانیاهو با برگزاری تظاهرات مداوم علیه دولت استدلال می‌کنند که او با زیرپا گذاشتن حاکمیت قانون، در پی حفظ قدرت به هر قیمتی است.
در این میان تظاهرات طرفداران و مخالفان نتانیاهو بارها به درگیری‌های فیزیکی و خشونت‌آمیز کشیده شده است چنانکه در ۲۰۲۳، تظاهرکنندگان ضد نتانیاهو، راه‌های منتهی به کنست (پارلمان) را بستند و برخی از حامیان او به خشونت متوسل شدند. با تشدید این درگیری‌ها ترس از جنگ داخلی نیز بیش از هر زمان دیگری فضای سیاسی اسرائیل مطرح شده است زیرا اگر او محکوم شود، ممکن است حامیانش نظام دموکراتیک را نامشروع بدانند و اگر تبرئه شود، مخالفانش سیستم قضایی را شکست‌خورده خواهند دید.
حامیان سنتی نتانیاهو عمدتاً در میان مهاجران شرق‌اروپایی، یهودیان ارتدوکس و ساکنان شهرک‌های اشغالی هستند که اغلب سیستم قضایی را ضدصهیونیستی می‌دانند و در مقابل جوانان و طبقات تحصیلکرده شهری عموماً مخالف نتانیاهو و حامی اصلاحات قضایی هستند.
در فضای سیاسی نتانیاهو به عاملی برای سخت‌تر شدن ائتلاف احزاب و تشکیل کابینه شده اس. در واقع ائتلاف‌های دولتی در سال‌های اخیر به دلیل اختلاف بر سر پرونده‌های نتانیاهو شکننده شده‌اند برای مثال برخی احزاب (مانند یامینا) به دلیل حمایت یا مخالفت با نتانیاهو منشعب شده‌اند.
در مجموع می توان گفت پرونده بررسی اتهامات نتانیاهو اکنون دیگر صرفا یک مسئله قضایی مربوط به شخص او نیست و این پرونده‌ها شکاف‌های عمیق جامعه صهیونیستی را آشکارتر از همیشه کرده است.
